Prawodawstwo dotyczące podatku od towarów i usług jest tak rozbudowane, że naprawdę nietrudno o popełnienie błędu. W zamówieniach publicznych – w zależności od tego, kto go popełnił – może on oznaczać odrzucenie oferty lub konieczność unieważnienia całego postępowania. Czy więc błąd ten można naprawić? Jak zawsze wszystko zależy od okoliczności konkretnego przypadku. Jedno natomiast jest pewne: ustalając stawkę podatku VAT trzeba z najwyższą starannością.
Kiedy unieważnia się postępowanie?
Przesłanki unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zostały ściśle określone przez ustawodawcę. Ich najważniejszy katalog znajduje się w art. 255 Prawa zamówień publicznych. Jest to katalog zamknięty, a więc zamawiający nie może unieważniać postępowań z przyczyn niemieszczących się w zakresie ustalonym przez ustawodawcę. Innymi słowy – zamawiający nie jest uprawniony do „wymyślania” samodzielnych podstaw unieważnienia procedury zmierzającej do wyboru wykonawcy zamówienia publicznego. Co więcej, przesłanki z art. 255 p.z.p. należy wykładać ściśle, traktując je jako wyjątek od reguły (wyrok KIO z dnia 2 lutego 2024 roku, sygn. akt 88/24).
Z drugiej jednak strony, jeżeli którakolwiek z przesłanek z art. 255 p.z.p. rzeczywiście wystąpi, zamawiający ma obowiązek unieważnić postępowanie. Tym samym niedopuszczalne jest, aby w kwestii unieważnienia postępowania zamawiający działał uznaniowo. Musi on po prostu ściśle przestrzegać regulacje Prawa zamówień publicznych. W przeciwnym razie zamawiający musi liczyć się z możliwością skutecznego zakwestionowania czynności unieważnienia postępowania przed Krajową Izbą Odwoławczą.
Niemożliwa do usunięcia wada – czym jest?
Wśród przyczyn unieważnienia postępowania znajduje się przepis, zgodnie z którym zamawiający unieważnia postępowanie, jeżeli jest ono obarczone niemożliwą do usunięcia wadą uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego (art. 255 pkt 6 p.z.p.). W przepisie tym chodzi o takie działania lub zaniechania zamawiającego, których w żaden sposób nie można konwalidować. Z pewnością takie wady postępowania mogą dotyczyć błędów w SWZ, których nie można modyfikować po terminie składania ofert (wyrok KIO z dnia 30 listopada 2023 r., sygn. akt 3384/23). Jednocześnie wady, o których tu mowa muszą powodować brak możliwości zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia. Aby mogło dojść do unieważnienia postępowania, przesłanki te – co jasno wynika z treści przepisu – muszą zostać spełnione łącznie.
Biorąc pod uwagę tytułowe pytanie należałoby je uściślić – czy podanie przez zamawiającego niepoprawnej stawki VAT prowadzi do braku możliwości zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego? Odpowiedź na to pytanie jest niezwykle istotna, zwłaszcza, gdy zamawiający zorientuje się o popełnieniu błędu późno, gdy postępowanie będzie już na zaawansowanym etapie.
Tego błędu nie da się poprawić
Niestety ustalenie niepoprawnej stawki podatku VAT przez zamawiającego jest błędnym, którego – co do zasady – nie da się naprawić. W większości przypadków w takich okolicznościach trzeba po prostu unieważnić postępowanie. Inne wyjście z sytuacji można analizować, gdy istnieje jeszcze możliwość zmiany SWZ, nawet gdyby miało się to odbyć za cenę przedłużenia terminu na złożenie ofert. Koniec końców ten przedłużony termin i tak pozwoli na sfinalizowanie procedury szybciej, niż gdyby trzeba ją było rozpoczynać od samego początku.
Natomiast innym przypadkiem jest wskazanie przez zamawiającego prawidłowej stawki VAT, ale jej niezastosowanie przez wykonawcę, który w swoich obliczeniach przyjął inną wysokość podatku od towarów i usług. Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 31 października 2023 roku, sygn. akt KIO 3037/23 stwierdziła, że w takich okolicznościach możliwe jest poprawienie stawki VAT, a więc potraktowanie pomyłki wykonawcy jako błędu w obliczeniu ceny w sensie art. 226 ust. 1 pkt 10 Prawa zamówień publicznych.