Oczywistym jest, że z punktu widzenia zamawiającego najlepszym wykonawcą jest ten przedsiębiorca, który faktycznie jest w stanie w pełni poprawnie i efektywnie zrealizować zamówienie za zaproponowaną cenę. Jednak, aby znaleźć takiego wykonawcę nie wystarczy skupić się jedynie na zaoferowanej cenie – zresztą z punktu widzenia przepisów Prawa zamówień publicznych nierzadko jest to po prostu niedopuszczalne. Natomiast zgodne z Prawem zamówień jest postawienie oferentom wymagań dotyczących ich sytuacji ekonomicznej lub finansowej. Jak to zrobić? Należy przede wszystkim uważać na to, aby warunki stawiane przez zamawiającego w tych obszarach były adekwatne do przedmiotu zamówienia oraz nie ograniczały w sposób godzący w ochronę konkurencji dostępu do pozyskania zamówienia publicznego.

Czego zamawiający może żądać od wykonawcy?

Zgodnie z art. 115 ust. 1 Prawa zamówień publicznych zamawiający ma prawo określić – w dokumentach postępowania – określone warunki dotyczące sytuacji finansowej lub ekonomicznej przyszłego wykonawcy. Chodzi tu o wykazanie przez oferenta, że jego położenie biznesowe jest na tyle dobre, że rzeczywiście jest w stanie zrealizować dane zamówienie. W tym zakresie zamawiający ma prawo wymagać np.:

• aby wykonawcy posiadali określone minimalne roczne przychody, w tym określone minimalne roczne przychody w zakresie działalności objętej zamówieniem (jednak, co do zasady, postawione w tym zakresie wymagania nie mogą przekraczać dwukrotności wartości zamówienia);
• aby wykonawcy przedstawili informacje na temat ich rocznych sprawozdań finansowych wykazujących w szczególności stosunek aktywów do zobowiązań;
• posiadania przez wykonawcę odpowiedniego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej;
• posiadania przez wykonawcę określonej zdolności kredytowej lub środków finansowych.

Co prawda jest to jedynie katalog przykładowy, ale z pewnością zawiera on rozwiązania najczęściej stosowane w praktyce w omawianym obszarze. Nie zmienia to faktu, że zamawiający ma prawo ustanowić również inne wymagania w zakresie sytuacji finansowej lub ekonomicznej wykonawców. Byleby pozostawały one w ścisłym związku z przedmiotem zamówienia. Zamawiający zawsze powinien być w stanie jasno uzasadnić, dlaczego, z jakich względów zdecydował się na postawienie wykonawcom określonych warunków.

Czy warto korzystać z tych uprawnień?

Skoro wskazane powyżej warunki mogą zostać postawione wykonawcom, to zamawiający nie ma obowiązku ich stawiać. Wszystko zależy od jego swobodnej decyzji. Przy czym wydaje się, że wprowadzenie tego rodzaju klauzul do postępowań rzeczywiście wymagających posiadania określonych zasobów finansowych przez wykonawcę, jest dobrym pomysłem. Po prostu jest to sposób na stosunkowo dobre zabezpieczenie interesów zamawiającego, zwłaszcza w obszarze terminowej, poprawnej i efektywnej realizacji zamówienia. Z drugiej jednak strony należy uważać, aby warunki te nie ograniczyły – w sposób sprzeczny z zasadami ochrony konkurencji – dostępu do pozyskania zamówienia. Zamawiający musi po prostu w odpowiedni do realiów konkretnego postępowania zbalansować te wartości.

Jak wykonawcy powinni udowodnić swoją sytuację?

Warto zaznaczyć – co jasno wynika już z samej treści art. 115 ust. 1 Prawa zamówień publicznych – że ustawodawca wymaga, aby oferenci odpowiednio udowodnili spełnianie przez nich warunków finansowych lub ekonomicznych ustanowionych przez zamawiającego. Klasycznym przykładem może tu być przedstawienie określonych sprawozdań finansowych, ilustrujących „czarno na białym” w jakiej kondycji biznesowej znajduje się dany przedsiębiorca. Z pewnością zaś w omawianym obszarze same zapewnienia wykonawcy lub jego oświadczenia po prostu są niewystarczające. Trudno uznać tę konkluzję za coś niespotykanego. Wręcz jest to reguła w wielu przypadkach, gdy zamawiający definiuje warunki, jakie musi spełnić wykonawca zamówienia publicznego.